Architektura i urbanistyka Wrocławia

Wrocław jest miastem, które posiada wiele niezwykłych i ciekawych zabytków architektury. Zwiedzanie miasta jest fascynującą podróżą w czasie po różnych epokach. Warto ją zacząć od niezwykłej wyspy, która nosi nazwę Ostrów Tumski. To miejsce określa się jako perłę Wrocławia. Jest to najstarsza część miasta, w której znajduje się katedra ? budowla gotycka z XIII i XIV wieku, w 1992 roku wyposażona w nowe hełmy.

Jednym z najefektowniejszych dzieł gotyku na Śląsku jest halowy , piętrowy kościół św. Krzyża ufundowany w 1288 roku przez księcia Henryka IV Probusa. Budowlą gotycką w pełnym tego słowa znaczeniu można określić prezbiterium katedry, wzniesione w latach 1244 ? 1272, jako 3 ? nawowa bazylika z prostokątnym obejściem od wschodu. Kolejnym zabytkiem architektonicznym o którym warto wspomnieć jest jeden z najpiękniejszych w Europie późnogotycki Ratusz. Szczególną uwagę należy zwrócić na wschodnią i południową fasadę pełną figlarnych rzeźb.

Wzdłuż głównej osi miasta położonych jest szereg wyjątkowo atrakcyjnych obiektów architektonicznych. Są to przede wszystkim gotyckie kościoły, klasycystyczna opera, budynki hotelu? Monopol?, Arsenał Miejski, zwany też Mikołajskim. Gotycki obiekt przeznaczony na spichlerz powstał w 1459 roku bezpośrednio przy północno-zachodnich murach obronnych. Od początku reprezentował typ architektury prostej, nieskomplikowanej, służącej celom użytkowym. Na arsenał został przebudowany w XVI wieku i w tym okresie powstało skrzydło północne.
Arsenał Miejski jest unikatową budowlą w skali europejskiej. W skrzydle wschodnim oraz północnym czynny jest oddział Muzeum Historycznego.

W okresie secesji we Wrocławiu wznoszono budynki, które miały konstrukcję szkieletową, opartą na żeliwnych słupach co akcentowało dekoracje i strukturę. W budowlach o przeznaczeniu handlowym zrezygnowano z podziału elewacji frontowej, zaczęto łączyć szkło i żelazo. Całkowicie zredukowano powierzchnie ścian na rzecz metalowych parapetów i okien. Spowodowało to duże ograniczenie dekoracji w tych budowlach.

Warto wspomnieć o kamieniczkach Jasia i Małgosi. Są to ostatnie zachowane domki z wieńca budynków otaczających cmentarz położony wokół kościoła Św. Elżbiety. Pochodzą one z XIV wieku. Oba domy były zamieszkiwane przez służbę kościelną, obsługującą głownie ołtarze. Więcej cech gotyckich zachowała trójkondygnacyjna kamieniczka ?Jaś?. Obecny wygląd budynku ukształtował się u schyłku XVI wieku. Kamieniczka ?Małgosia? ma elewację o architekturze barokowej pochodzącej z XVIII stulecia. Widniejący napis na barokowej bramie ?Mors lanua vitae? (?Śmierć bramą życia?) przypominał, że tędy wchodziło się na cmentarz. W kamieniczkach znajduje się obecnie kawiarnia oraz siedziba Towarzystwa Miłośników Wrocławia.

Jeżeli chodzi o epokę baroku to największą atrakcją jest Aula Leopoldyńska, która znajduje się w budynku Uniwersytetu Wrocławskiego. Posiada niezwykłe malowidła ścienne i rzeźbienia, stwarzające iluzję wydłużenia Sali i podwyższenia jej sufitu.

Wiele dzieł architektury o dużej wartości powstało we Wrocławiu w połowie XX wieku. Zaliczyć do nich można Halę Ludową, niegdyś nazywaną Halą Stulecia, uznawaną za budynek prekursorski, wybitne dzieło konstruktywizmu, otoczona rozległymi terenami rekreacyjnymi Halę Targową Richarda Pluddemanna, oraz Dom Towarowy projektu Hansa Poelzinga mieszczącą obecnie bank.

Jeżeli chodzi o wpływ architektury secesyjnej należy wymienić Most Grunwaldzki, który powstał w latach 1908 ? 1910 według projektu inżynierów Meyera, Weyraucha , Scholtza i Bendera. Wcześniej most zwany był Cesarskim. Rozpiętość przeprawy wynosi 216 m, a długość samego pomostu 112,5 m.

Za wybitne dzieło uznawana jest ceglana wieża ciśnień, zbudowana w latach 1866 ? 1871 według projektu Johna Moore?a i Christiana Johanna Zimmermanna.
W latach dwudziestych we Wrocławiu wybudowano kilka nowoczesnych osiedli. Były one bardzo funkcjonalne, wyposażone w sklepy, szkoły, obiekty rekreacyjne, zaprojektowane przez różnych architektów.

Przykładami współczesnej architektury Wrocławia są przede wszystkim kościoły. Można do nich zaliczyć kościół Ducha Świętego przy ulicy Bardzkiej, kościół Matki Bożej i kościół Chrystusa Króla. W panoramę miasta wpisało się także osiedle Grunwaldzkie, na którym znajdują się budynki o charakterystycznych elewacjach. Specjalnością wrocławską stało się w ostatnich latach budownictwo plombowe. Wrocław jest najbardziej zielonym miastem Polski. Na jednego mieszkańca przypada 25 m? zieleni, nie wliczając zieleni osiedlowej. W centrum miasta rozpościera się założony w XVIII wieku Park Szczytnicki oraz umiejscowiony w pobliżu oryginalny Ogród Japoński, który został zaprojektowany i jest utrzymywany zgodnie z zasadami japońskiej sztuki ogrodniczej.

Autor: Joanna Kowalik

Literatura:
www.wroclaw.pl/m3275/
J. Harasimowicz, Atlas Architektury Wrocławia, t. 2, Wrocław 1997, s. 245.
www.wroclaw.pl